مقدمه

صافی کف پا یا Pes planus یکی از مشکلات شایع در بین افراد می باشد. اگر چه بسیاری از عواملی همچون تروما،اضافه وزن یا کفش نامناسب می توانند باعث ایحاد این عارضه شوند ولی عوامل ژنتیکی در وقوع آن تاثیر پر‌رنگ‌تری دارند.

صافی کف پا چیست؟

صافی کف پا به حالتی گفته می شود که در آن هنگام ایستادن قوس طولی داخلی از بین می‌رود یا از ارتفاع آن کاسته می‌شود.

صافی کف پا به دو دسته تقسیم بندی می شود:

صافی کف پای انعطاف‌پذیر (Flexible flatfoot):

فرد صرفا در حالت وزن گیری و ایستادن قوس را از دست می دهد. این مدل بسیار شایع تر می باشد.

صافی کف پای سخت یا غیر انعطاف پذیر(Rigid flatfoot):

در صافی غیر انعطاف پذیر فرد هنگام نشستن و ایستادن هیچ قوسی در پای خود ندارد و به ندرت نیز در بین افراد دیده میشود.

صافی کف پا با توجه به منشأ پیدایش نیز به دو دسته اکتسابی و مادرزادی طبقه بندی می شود؛

صافی مادرزادی:

در این حالت پیدایش عارضه به صفات موروثی و عوامل ژنتیکی نسبت داده می‌شود و بسیار در بین افراد گزارش می‌شود.

صافی اکتسابی:

افزایش وزن،سبک زندگی نامناسب،استفاده از کفش های غیر استاندارد به مرور باعث افزایش فشار کف پایی و در نتیجه صافی کف پا می شوند.

عوامل موروثی موثر در ایجاد کف پای صاف

مطالعات حاکی از آن هستند که داشتن سابقه خانوادگی صافی کف پا میتواند در بروز آن در نسل های بعد بسیار تاثیر گذار باشد. بسیاری از خانواده ها با اظهار عدم وجود صافی در اعضای خانواده، در وقوع آن برای فرزند خود گله مند هستند این گونه پاسخ می‌دهیم؛

در گزارشی معتبر بیان شده است که مولفه ژنتیکی قوی در صافی کف پا وجود دارد که احتمال انتقال را بسیار افزایش می‌دهد.

در واقع نحوه قرار گیری مفاصل،شلی لیگامان ها و ساختار کلی پا همگی تحت تأثیر ژن ها می‌توانند در مجموع صافی کف پا را سبب شوند.

فرآیند وقوع صافی کف پا تحث تاثیر ژنتیک

هر چند ارتباط بین پیدایش صافی کف پا و وراثت کاملا مشهود است اما در مورد ژن یا ژن هایی که باعث بروز آن می شوند اطلاعات زیادی در دسترس نیست. مطالعه‌ای با عنوان «Unraveling the Genetic Landscape of Foot Arch Morphology» در سال ۲۰۲۵ منتشر شد و علارغم شناسایی ۱۳۷ snp(تک نوکلئوتید پلی مور فیسم ها)، اما ارتباط مستقیم بین نوکلئوتید ها و تنوع قوس کف پا مشخص نشد.

همچنین، اطلاعات ژنتیکی نشان می‌دهند که بیش از ۱۰۵ ژن با فنوتیپ pes planus ارتباط دارند.

فرآیند های احتمالی ژنتیکی

عوامل ژنتیکی و بیومکانیکی می‌توانند در وقوع صافی کف پا تاثیر گذار باشند؛

ژن‌هایی که بر لیگامان‌ها و بافت‌های همبند تأثیر گذار هستند:

شلی لیگامان ها (ligamentous laxity )به صورت موروثی می‌توانند باعث عدم تشکیل مناسب قوس کف پا شوند.

ژن‌هایی که بر فرم استخوانی و ساختار مفاصل اثر میگذارند:

ژن ها دستور العمل ساخت اجزای بدن مثل استخوان ها،مفاصل و بافت های هم بند(تاندون ها ولیگامان ها) را تعیین می کنند.پس اگر جهش یا تغییری در این ژن ها اتفاق بیفتد،ساختار مفاصل یا قوس کف پا نیزدچار تغییر میشود.برخی مشکلات ژنتیکی مانند Ehlers–Danlos syndrome یا Marfan syndrome که با مشکلات بافت همبند همراه‌اند، هم‌زمان با صافی کف پا دیده شده‌اند.

ژن‌هایی که بر قدرت عضلات و تاندون‌ها اثر گذار هستند:

ضعف ژنتیکی در تاندون‌های نگهدارنده‌ی قوس مثل تاندون خلفی تیبیا (posterior tibial tendon) می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد صافی کف پا باشند.

 اثر مشترک وراثت و سبک زندگی

ژنتیک نقش مهمی در ایجاد صافی کف پا دارد اما صرفا داشتن ژن مستعد دلیل قطعی ایجاد کف پای صاف نیستند بلکه عوامل محیطی و سبک زندگی فرد در این امر تاثیر گذار هستند. استفاده از کفش مناسب و استاندارد،وزن ایده ال و نرمال،تغذیه سالم همگی از عوام‌ محیطی مرتبط می باشند.

پیشگیری و مراقبت

از آن‌جا که ژنتیک غیر قابل کنترل است اما با عوامل محیطی می‌توان مقابله کرد.افراد با سابقه ژنتیکی از همان ابتدای کودکی (حدود ۳ سالگی)باید برای درمان اقدام نمایند.با کنترل وزن،استفاده از کفی طبی طبق پا،کفش مناسب،ورزش و تقویت عضلات می‌توان باعث اصلاح و کنترل این عارضه شد.

اهمیت تشخیص به موقع

اگر بدانیم که اعضا خانواده یا فامیل مبتلا به این عارضه هستند و کودک ما نیز درجاتی از صافی را دارد بایستی فرصت را از همون ابتدا غنیمت بشماریم و درمان را آغاز نماییم.چرا که سن کودک در نتیجه درمانی بسیار تاثیر گذار می باشد.

درمان صافی کف پا

درمان صافی کف پا رو به دو دسته درمان‌های غیر جراحی و جراحی می‌توان طبقه بندی نمود؛

 درمان جراحی:

در ابتدا درمان های غیر جراحی برای فرد در نظر گرفته می‌شود و درصورتی نتیجه ای برای فرد نداشته باشد با بررسی فاکتور های لازم شرایط جراحی ارزیابی میشود‌.

از جمله اقدامات غیر جراحی:

۱.درمان ارتوزی :

کفی طبی مطابق با پا( کفی های طبق اسکن ) اصلی ترین درمان های این بخش می باشند.با پر کردن قوس کف پا تلاش بر تقویت و شکل گرفتن آن میگردد.کفش،صندل و ucbl از دیگر ارتوز های پر کاربرد می باشند.

۲.فیزیوتراپی:

با ماساژ درمانی و تقویت عضلات کف پا،جریان خون به آن ناحیه بیشتر میشود ودرنتیجه دامنه حرکتی مفاصل افزایش پیدا می کند.

۳. حرکات اصلاحی مناسب:

با انجام حرکات ورزشی مناسب عضلات تقویت می شوند و الگوی راه رفتن فرد اصلاح میگردد.

نکات تکمیلی و کلیدی

•  ایاصافی کف پا ارثی است؟ بله شواهد زیادی نشان می‌دهند که سابقهٔ خانوادگی احتمال ایجاد صافی را افزایش می‌دهد.

• کدام ژن‌ها در این عارضه دخیل هستند؟ تاکنون ژن یا ژن‌های مشخص بر وقوع قطعی آن در همه افراد شناخته نشده اند و تحقیقات زیادی در دست بررسی می باشد.

• تاثیر عوامل محیطی در بروزصافی چقدر است؟ می‌توانند باعث تشدید یا بروز صافی در افراد با سابقه خانوادگی شوند‌.در واقع عوامل محیطی بسیار اثر گذار هستند.

•  ایامیتوان از صافی کف پا پیشگیری کرد؟ بله—با تشخیص و اقدامات به موقع می‌توان از وقوع آن جلوگیری نمود یا کنترل کرد.

• چرا درمان اهمیت دارد؟ چون صافی کف پا می‌تواند باعث درد مچ، زانو، لگن، کمر، و عوارض جبران ناشدنی با تخریب مفاصل به وجود آورد.

نتیجه‌گیری

در مجموع، می‌توان گفت که ژنتیک و عوامل محیطی هر دو نقش مهم و تعیین کننده ای در بروز صافی کف پا دارند. با شناخت،آگاهی و رعایت اصول درمانی مناسب بخصوص در افرادی با سابقه‌ی خانوادگی، می‌توان تا حد زیادی از وقوع آن جلوگیری کرد.تشخیص به موقع در حاصل شدن بهترین نتیجه بسیار اهمیت دارد. با مراجعه به متخصصین حاذق در این زمینه و مراکز ارتوپدی‌فنی در سراسر کشور در تشخیص و ارزیابی به موقع فرصت را از دست ندهید. ارتوپدی فنی نویا با سال‌ها تجربه و فعالیت در زمینه درمان های غیر جراحی صافی کف پا در خدمت مراجعین گرامی شهر زیبا‌ی اصفهان و سراسر کشور می باشد.

از جمله خدمات نویا:

مجهز به بروز ترین دستگاه های اسکن فشار و اسکن سه بعدی کف پا

حضور متخصصین حاذق در زمینه طراحی و ساخت انواع ارتوز و پروتز

طراحی انحصاری و شخصی سازی کفی طبی

استفاده از بهترین متریال

جهت مشاوره و اخذ نوبت از طریق شماره تماس ۰۹۱۳۵۷۰۶۵۵۷ با ما در ارتباط باشید.

خدمات حرفه ای و ماندگار با نویا